ریسک مالی چیست و چه اهمیتی در سرمایه گذاری ارز دیجیتال دارد؟

یکی از مسائلی که هنگام سرمایه گذاری ارز دیجیتال برای جلوگیری از هرگونه ضرر شدید، باید به آن توجه داشت؛ آگاهی از ریسک مالی است. به منظور دستیابی به این هدف، باید با انوع ریسک مالی یا ریسک سرمایه گذاری، آشنا شوید.

ما در این مطلب از کوین نیک قصد داریم تا به معرفی مجموعه ریسک مالی که اهمیت ویژه‌ای در دنیای اقتصاد دارند، بپردازیم.

ریسک مالی یا ریسک سرمایه گذاری چیست؟

ریسک سرمایه گذاری به ریسکی گفته می‌شود که در آن، خطر از دست دادن پول یا هر مال ارزشمندی، وجود داشته باشد. ما ریسک را در زمینه بازارهای مالی، میزان پولی که یک شخص، ممکن است در طول داد و ستد یا سرمایه گذاری از دست دهد، در نظر می‌گیریم. بنابراین ریسک، به معنای ضرر واقعی (Actual Loss) نیست؛ اما چیزی است که در نهایت، ممکن است از دست برود.

به زبان دیگر، بسیاری از سرویس‌های مالی و سرمایه گذاری یا سرویس‌های تراکنشی، دارای ریسک ضرر ذاتی هستند و ما به این ضرر در دنیای تجارت، ریسک مالی یا ریسک سرمایه گذاری می‌گوییم. به طور کلی، مفهوم ریسک مالی ممکن است در سناریوهای مختلف، خود را به گونه‌های متفاوتی نشان دهد که از جمله آن‌ها می‌توان به بازارهای مالی، سیاست‌های تجاری و شرایط حاکمه اشاره کرد.

پروسه ارزیابی و معامله همراه با ریسک مالی، معمولا با نام مدیریت ریسک یا مدیریت خطر (Risk Management) هم شناخته می‌شود. اما قبل از اینکه آشنایی بهتری با مدیریت ریسک پیدا کنیم، لازم است تا از پایه‌ و اساس ریسک مالی و انواع آن، آگاهی داشته باشیم.

این مطلب راهم مطالعه کنید: روانشناسی بازار چیست و چه تاثیری روی بازار ارز دیجیتال دارد؟

انواع ریسک مالی

راه‌های زیادی برای دسته بندی ریسک‌ سرمایه گذاری وجود دارند که معنای هر کدام از آن‌ها ممکن است با توجه به زمینه فعالیت‌ها، متفاوت باشد. در ادامه یک نگاه کلی به انواع ریسک مالی خواهم داشت:

۱. ریسک سرمایه گذاری

همانطور که از نام آن پیدا است، ریسک‌ سرمایه گذاری (Investment Risk) در رابطه با ریسک‌هایی است که در زمینه تبادل و سرمایه گذاری فعالیت دارند. در این حالت، ریسک‌ها با شکل و شمایلی مختلف پدیدار می‌شوند؛ اما اکثر آن‌ها مرتبط با نوسانات قیمت بازار هستند. به طور کلی، ما بازار نقدینگی و ریسک‌های اعتباری را، بخشی از ریسک سرمایه گذاری می‌دانیم.

ریسک مالی یا ریسک سرمایه گذاری

۲. ریسک بازاری

ریسک یا خطر بازاری (Market Risk)، ریسکی است که همراه با قیمت اجناس و اموال با ارزش به وجود می‌آید. مثلا اگر شخصی بیت کوین بخرد، مشمول ریسک بازاری می‌شود؛ چون نوسان قیمت بیت کوین، ممکن است باعث کاهش قیمت آن شود.

مدیریت ریسک بازاری از لحظه‌ای شروع می‌شود که ما در نظر بگیریم، اگر قیمت بیت کوین بر خلاف انتظارمان حرکت کرد؛ چقدر ضرر خواهیم کرد. مرحله بعدی در مورد مدیریت ریسک بازاری این است که یک استراتژی ایجاد کنیم که در آن مشخص شود، ما باید چه اقدامی به عنوان عکس‌العمل در مقابل این حرکت خلاف انتظار، انجام دهیم.

معمولا سرمایه گذاران با ریسک‌های بازاری مستقیم و غیر مستقیم، رو به رو می‌شوند. ریکس‌های بازاری مستقیم، ضرری است که معامله‌کننده از تغییر ناگهانی و منفی قیمت ارز دیجیتال یا مال‌های دیگر، تجربه می‌کند. مثالی که پیش‌تر در این مطلب به آن اشاره کردیم، به خوبی نشان‌دهنده یک ریسک مستقیم بازار است؛ یعنی شرایطی که ما یک بیت کوین می‌خریم و پس از خرید، ممکن است با کاهش قیمت، رو به رو شویم.

این مطلب راهم مطالعه کنید: ۵ روش سرمایه گذاری ارز دیجیتال که منجر به کسب درآمد می شود

از طرف دیگر، ریسک غیر مستقیم بازار مربوط به اموالی است که ریسک ثانویه یا فرعی دارند. نرخ ریسک غیر مستقیم در بازار سهام، به طور غیر مستقیم روی قیمت سهام تاثیر می‌گذارد و به همین دلیل به آن، ریسک غیر مستقیم گفته می‌شود.

مثلا اگر یک شخص قسمتی از سهام شرکتی را خریداری کند؛ ممکن است نوسانات نرخ بهره (Interest Rate)، به طور غیر مستقیم روی سرمایه‌اش تاثیر بگذارد. یک شرکت ممکن است با وجود افزایش نرخ بهره، به سختی رشد کند یا سودمند باقی بماند؛ اما به غیر از آن، افزایش نرخ بهره این شجاعت را در سهام‌داران ایجاد می‌کند تا سهم خود را به فروش برسانند. سهام‌داران معمولا سهم خود را برای پرداخت بدهی‌ها، به فروش می‌رسانند.

باید به این مسئله هم توجه داشت که نرخ بهره می‌تواند به صورت مستقیم و غیر مستقیم، روی بازار مالی تاثیر بگذارد. در حالی که نرخ بهره، تاثیر غیر مستقیم روی بازار سهام دارد؛ اما به طور مستقیم روی اوراق و دیگر درآمدهای ثابت اوراق بهادار، تاثیر می‌گذارد. بنابراین با توجه به نوع مال، ریسک نرخ بهره می‌تواند به صورت مستقیم یا غیر مستقیم، در نظر گرفته شود.

۳. ریسک نقدینگی

ریسک نقدینگی (Liquidity Risk) ریسکی است که سرمایه‌گذار یا معامله‌کننده، بدون یک تغییر جدی در قیمت‌ها قادر به خرید و فروش مال نباشد.

مثلا فرض کنید که شخصی ۱۰۰۰ واحد از یک ارز دیجیتال را به قیمت هر واحد ۱۰ دلار، خریداری می‌کند. حال تصور کنید که این قیمت برای ماه‌های آینده، ثابت باقی بماند و این مقدار واحد از ارز دیجیتال، همچنان به قیمت ۱۰ دلار خرید و فروش شود.

در بازار نقدینگی در یک حجم بالا، این فرد می‌تواند به سرعت، سرمایه ۱۰ هزار دلاری خود را به فروش برساند؛ چون به اندازه کافی خریدارانی وجود دارند که برای هر واحد، ۱۰ دلار پرداخت کنند. اما اگر بازار به شکل نامشخص و غیر نقدینگی (غیر قابل تبدیل به پول) باشد، شاید تعداد انگشت شماری از افراد وجود داشته باشند که حاضر به پرداخت ۱۰ دلار برای هر واحد باشند. بنابراین با توجه به این نوع ریسک مالی، این شخص احتمالا باید بخش بزرگی از ارز دیجیتال خود را با قیمت پایین‌تری به فروش برساند.

۴. ریسک اعتباری

ریسک اعتباری (Credit Risk) به ریسکی گفته می‌شود که یک وام‌دهنده، به دلیل غیبت یا عدم موفقیت در پرداخت شخص وام‌گیرنده، پول خود را از دست می‌دهد. مثلا زمانی که شخصی از شما پول یا ارز دیجیتال، قرض می‌گیرد؛ شما در یک ریسک اعتباری قرار می‌گیرید. به زبان دیگر، این ریسک وجود دارد که آن شخص، پول‌تان را پس ندهد که به این نوع احتمال، ریسک اعتباری گفته می‌شود. زیرا اگر آن فرد غیبت کند، در پس دادن پول کوتاهی کند یا هر اتفاق دیگری، شما پول خود را از دست می‌دهید و متضرر خواهید شد.

در ابعاد بزرگ‌تر، اگر ریسک اعتباری یک دولت یا کشور، به سطح غیر منطقی برسد؛ شاهد یک بحران اقتصادی در آنجا خواهیم بود. بدترین بحران اقتصادی ۹۰ سال اخیر، به دلیل گسترش ریسک اعتباری جهانی، رخ داده است.

تحلیل بازار ارز دیجیتال

۵. ریسک عملیاتی

ریسک عملیاتی (Operational Risk) به ریسکی گفته می‌شود که در آن، مالی به علت شکست پروسه‌های داخلی، پروسه‌های سیستمی یا شکست در مراحل اجرایی، از دست می‌رود. این نوع شکست‌ها معمولا به دلیل اشتباهات انسانی یا فعالیت‌های جعلی و کلاه‌برداری، صورت می‌گیرد.

برای کاهش ریسک عملیاتی، هر شخص و شرکتی باید یک بازرسی دوره‌ای از سیستم‌های امنیتی خود ترتیب دهد و در کنار آن، به مواردی مثل اجرای مراحل عملیاتی و مدیریت داخلی موثر خود هم، توجه ویژه‌ای داشته باشد.

بسیاری از حوادث ناخوشایند در زمینه ریسک عملیاتی، به دلیل مدیریت ضعیف کارمندان به وجود آمده‌اند که با سرمایه‌های شرکت، فعالیت‌ غیر مجاز داشته‌اند. معمولا به این فعالیت‌ها، معامله سرکش (Rogue Trade) می‌گویند که باعث از دست رفتن مال و وارد شدن ضرر بسیار شدید به یک شرکت می‌شود؛ مخصوصا اگر این مسئله در مورد بانک‌ها اتفاق بیفتد.

همچنین شکست عملیاتی می‌تواند به واسطه وقایع خارجی و طبیعی که به صورت غیر مستقیم روی عملیات یک کمپانی تاثیر گذاشته‌اند، رخ دهد. زلزله، طوفان یا وقایع طبیعی دیگر، از جمله اتفاقاتی هستند که می‌توانند شکست عملیاتی بزرگی را رقم بزنند و به عنوان بلایایی برای ریسک مالی در نظر گرفته می‌شوند.

۶. ریسک سازگاری

ریسک سازگاری (Compliance Risk) مرتبط با آن نوع از ضررهای مالی است که یک شرکت یا موسسه به دلیل عدم توانایی در دنبال کردن قوانین و آئین نامه‌های حوزه قضایی خود، متحمل می‌شود. برای جلوگیری از این گونه ریسک‌ها، بسیاری از شرکت‌ها یک سری از روش‌ها و طرز عمل‌های خاص را اتخاذ می‌کنند که از جمله آن‌ها می‌توان به قوانین ضد پول شویی (Anti Money Laundering) و فرآیند شناسایی مشتری (Know Your Client) اشاره کرد.

اگر یک ارائه‌دهنده سرویس یا یک شرکت، قادر نباشد تا خود را با این قوانین سازگار کند؛ ممکن است دولت، کار او را برای همیشه تعطیل کند یا با جرایم بسیار جدی، رو به رو شود. بسیاری از شرکت‌های سرمایه گذاری و بانک‌ها به دلیل عدم تطبیق با آئین نامه‌ها، با تحریم‌های مختلف و دعوی حقوقی زیادی رو به رو شده‌اند که برخی از آن‌ها حتی به شکلی عمدی صورت گرفته‌اند؛ مانند انجام یک عملیات بدون وجود مجوز معتبر و تایید شده.

انجام هرگونه خرید و فروش سهام توسط کارمندان داخلی و معتمد یا هرگونه فساد داخلی، از دیگر مثال‌های متداول در زمینه ریسک انطباق یا ریسک سازگاری هستند.

این مطلب راهم مطالعه کنید: ۱۲ ابزار برتر برای انجام مبادله ارز دیجیتال

۷. ریسک سیستمی

ریسک سیستمی (Systemic Risk) به آن دسته از ریسک‌هایی می‌گویند که به دلایل مختلف از جمله بی‌ثباتی یا آشوب در بازارهای مالی، باعث سقوط ناگهانی یک سیستم مالی می‌شوند. مثلا در سال ۲۰۰۸ زمانی که بانک برادران لیمن (Lehman Brothers)، چهارمین بانک سرمایه گذاری ایالات متحده آمریکا، اعلام ورشکستگی کرد؛ بزرگ‌ترین ورشکستگی در تاریخ ایالات متحده رقم خورد. در آن زمان، آمریکا با بحران مالی به شدت جدی، رو به رو شد که حتی در نهایت، روی اقتصاد دیگر کشورها هم تاثیر گذاشت.

ریسک سیستمی مرتبط با شرکت‌هایی است که با بخشی از صنعت خود و دیگر صنعت‌های مرتبط، همبستگی دارند. مثلا اگر شرکت برادران لیمن تا این حد در سیستم اقتصادی آمریکا، دخالت نداشت؛ ورشکستگی آن‌ها به این اندازه تاثیرگذار نبود و ضرر حاصل از آن‌، سطحی‌ بود.

بهترین روش برای به یاد داشتن مفهوم ریسک سیستمی، این است که آن را شبیه دومینو (Domino Effect) فرض کنید؛ که وقتی یک قطعه از دومینو سقوط کند، باعث سقوط تمامی قطعات دیگر خواهد شد.

فلزات با ارزش پس از بحران مالی سال ۲۰۰۸، رشد قابل توجه‌ای را تجربه کردند. بنابراین تنوع‌بخشی (Diversification) که یک اصطلاح مالی به معنی خرید سهام با همبستگی پایین است؛ یکی از روش‌های کاهش‌دهنده ریسک سیستمی محسوب می‌شود.

ریسک سیستمی در برابر ریسک سیستماتیک

نباید ریسک سیستمی را با ریسک سیستماتیک (Systematic Risk یا Aggregate Risk)، اشتباه گرفت. زیرا ریسک سیستماتیک نه تنها به راحتی قابل معنی کردن نیست؛ بلکه مربوط به ریسک‌های وسیع‌تر و حتی فراتر از موارد اقتصادی است.

ریسک سیستماتیک مرتبط با وقایعی است که روی یک کشور یا جامعه در زمینه‌های مختلف، تاثیر می‌گذارد. این ریسک مالی می‌تواند شامل صنعت کشاورزی، ساخت و ساز، استخراج، تولید، اقتصاد و دیگر زمینه‌ها شود. زمانی که می‌توان ریسک سیستمی را با داشتن همبستگی پایین در مسائل مختلف؛ کاهش داد؛ هیچگاه نمی‌توان این نوع از ریسک را توسط روش تنوع بخشی به کلی از بین برد.

نتیجه‌گیری

در این مطلب ما ریسک‌های مالی متنوعی را مورد بررسی قرار دادیم که از جمله آن‌ها می‌توان به ریسک سرمایه گذاری، ریسک عملیاتی، ریسک سازگاری و ریسک سیستمی اشاره کرد. هر کدام از آن‌ها هم می‌تواند شامل ریسک‌های متنوعی از جمله ریسک‌های نقدینگی، ریسک‌های بازاری و ریسک‌های اعتباری شوند.

زمانی که صحبت از اقتصاد می‌شود، تقریبا غیر ممکن است که بتوان به طور کلی، از ریسک‌ مالی جلوگیری کرد. در زمینه خرید ارزهای دیجیتال و سایر موارد، یک معامله‌کننده یا یک شخص سرمایه‌گذار، بهترین کاری که می‌تواند انجام دهد این است که تا حد امکان، وقوع این نوع ریسک‌ها را کاهش دهد یا کنترل به مراتب بهتری نسبت به شرایط مالی خود داشته باشد. بنابراین برای دستیابی به این نوع کنترل و کاهش ریسک مالی، بسیار مهم است که انواع و اقسام این نوع ریسک‌های اقتصاری را بشناسید تا بتوانید در زمینه مدیریت استراتژی خود، بهتر عمل کنید و ریسک کمتری در زمینه مالی متحمل شوید.