به طور خلاصه قراردادهای هوشمند (Smart contracts)، کدهایی هستند که طراحی شده‌اند تا دستورالعمل‌های خاصی را اجرا کنند. جالب است بدانید واژه قرارداد هوشمند اولین بار اوایل دهه ۱۹۹۰ میلادی در یک مقاله علمی توسط نیک سابو (Nick Szabo) معرفی شد. در ادامه این مطلب قصد داریم به طور مفصل درباره این قراردادهای هوشمند صحبت کنیم.
احتمالا با اپلیکیشن‌ها و فروشگاه‌های اپلیکیشن آشنایی دارید، کافی است نام یک اپلیکیشن را در فروشگاه جستجو کنید تا اپلیکشن مورد نیاز خود را پیدا و دانلود کنید.
صرفنظر از رابط کاربری و تجربه کاربری، این اپلیکیشن‌ها طراحی شده‌اند تا مجموعه‌ای از دستورالعمل‌هایی را که سازنده آن طراحی کرده است اجرا کنند. این دستورالعمل می‌تواند یک بازی باشد، یک تقویم یا راهی برای خرید کالا و خدمات.
قرادادهای هوشمند هم عملکردی کاملا شبیه دارند. تنها تفاوت این است که در قراردادهای هوشمند هیچ واسطه‌ای وجود ندارد. یعنی هیچ شخص یا شرکتی وجود ندارد که اطلاعات شما را نگهداری یا تایید کند. تنها بلاک چین است که سابقه‌ای از شما را ثبت و نگهداری می‌کند.
ویتالیک بوترین و جامعه اتریوم باور دارند این آینده بلاک چین است. اگر بیت کوین به عنوان طلای دیجیتال شناخته می‌شود. قراردادهای هوشمند در دنیای کسب و کار مانند نفت است.
قراردادهای هوشمند چگونه کار می‌کنند؟
فرض کنید قرار است بدون استفاده از قرارداد هوشمند یک ماشین بخریم، چه کارهایی باید انجام دهیم:
- ابتدا به سایتی که حاوی اطلاعات ماشینی است که قصد خرید داریم، مراجعه می‌کنیم
- با فروشنده ارتباط برقرار می‌کنیم
- از یک سیستم پرداخت برای انتقال مبلغ ماشین استفاده می‌کنیم
- اگر ماشین مشکل داشته باشد سیستمی برای بازپرداخت وجه وجود دارد
- و در نهایت باید پس از انجام معامله مالکیت خودرو را به نام خود تغییر دهید
در هر کدام از این مراحل باید به سایت یا شرکتی که این خدمات را به ما ارائه می‌دهد اعتماد کنیم و اغلب مواقع هر کدام از این مراحل توسط یک شرکت یا سازمان مجزا کنترل می‌شود.
برای یک شخص یا سازمان کلاهبردار اصلا دشوار نیست که یکی از موارد بالا را تغییر دهد و کل روند را بی اعتبار کند.
کاری که قراردادهای هوشمند انجام می‌دهند این است که در فرآیند خرید نیاز به اعتماد به اشخاص یا شرکت‌های مختلف را از بین می‌برند. چرا؟ چون قراردادهای هوشمند از ویژگی‌هایی منحصربه‌فردی برخوردارند که عبارتند از:
- امینت: قرادادهای هوشمند از سیستم رمزنگاری استفاده می‌کنند تا افراد مختلف نتوانند آنچه را که ثبت شده تغییر دهند.
- شفافیت: همه می‌توانند روی بلاک چین مشاهده کنند که یک قرارداد هوشمند چیست و برای چه مواردی استفاده می‌شود.
- عدم نیاز به واسطه: قراردادهای هوشمند برای تأیید به شخص ثالث احتیاج ندارند. در واقع بلاک چین این کار را برای شما انجام می‌دهد.
- مستقل: قرادادهای هوشمند به صورت مستقل و خودکار کار می‌کنند، بنابراین نیاز نیست منتظر بمانید تا کسی دکمه‌ای را فشار دهد تا کار شما انجام شود.
- دقیق: از آنجایی که قراردادهای هوشمند به صورت کد نوشته شده‌اند، به معانی مختلف یک کلمه در زبان اعتماد نمی‌کنند و یک دستورالعمل دقیق را انجام می‌دهند.
قراردادهای هوشمند کدهایی هستند که از پیش برنامه ریزی شده اند تا یک تراکنش خاص را پردازش کنند
این مطلب راهم مطالعه کنید: قراردادهای هوشمند اتریوم چطور کار می‌کنند؟
دستورالعمل if/then
در قلب قراردادهای هوشمند از مکانیسم اگر اینطور شد، پس این کار را انجام بده «if this happens, then do this» استفاده می‌شود.
برای اینکه بهتر این مکانیسم را درک کنید اجازه دهید با یک مثال برای شما توضیح دهیم:
فرض کنید قرار است به کمک یک کارت اعتباری چیزی را خریداری کنید، نرم افزار بانکی شما از مکانیسم « اگر اینطور شد، پس این کار را انجام بده » استفاده می‌کند، به این صورت که:
- اگر موجودی در حساب بانکی بیشتر از مبلغ درخواست شده باشد، درخواست قبول می‌شود.
- اگر موجودی در حساب بانکی کمتر از مبلغ درخواست شده باشد، درخواست رد می‌شود.
حالا همین مثال بالا را در مورد قرارداد هوشمند شاخته شده روی یک بلاک چین در نظر بگیرید:
- اگر موجودی در کیف پول ارز دیجیتال بیشتر از مبلغ درخواست شده باشد و هنوز خرج نشده باشد، درخواست قبول می‌شود.
- اگر موجودی در کیف پول ارز دیجیتال کمتر از مبلغ درخواست شده باشد یا هنوز خرج نشده باشد، درخواست رد می‌شود.
نکته جالب در مورد قراردادهای هوشمند این است که به کمک بلاک چین که کل قرارداد را ثبت می‌کند، هر کسی می‌تواند با شخص دیگری توافق کند.
اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز چگونه از قراردادهای هوشمند استفاده می‌کنند؟
اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز (decentralized apps) که به صورت مخفف به آن «dapps» هم گفته می‌شود را می‌توان بهترین نمونه از مجموعه‌ای از قراردادهای هوشمند متصل به هم در نظر گرفت.
یک قرارداد هوشمند به تنهایی فقط می‌تواند در یک نوع تراکنش مورد استفاده قرار بگیرد. یک اپلیکیشن غیرمتمرکز اما می‌تواند چندین قرارداد هوشمند را با هم ترکیب کند و یک تراکنش پیچیده‌تر را انجام دهد.
در واقع اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز را میتوانیم رابط کاربری برای این قراردادهای هوشمند در نظر بگیریم. برخی از مشهورترین اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز عبارتند از:
- Augur: ابزاری برای معامله مشتقات ارز دیجیتال
- MakerDAO: یک اپلیکیشن غیرمتمرکز در حوزه امور مالی غیرمتمرکز یا همان دیفای که به کاربران اجازه می‌دهد بدون نیاز به واسطه به قرض دادن و قرض گرفتن ارزهای دیجیتال بپردازند.
- Uniswap: یک صرافی غیرمتمرکز که به کاربران اجازه می‌دهد تا توکن‌های ERC20 را مبادله کنند.
- CryptoKitties: یک توکن منحصربه‌فرد غیرقابل تعویض که از قرادادهای هوشمند استفاده می‌کند.
- Argent: یک کیف پول اتریوم که از قراردادهای هوشمند برای مفاهیمی مانند آدرس و کلید خصوصی استفاده می‌کند.
اپلیکیشن های غیرمتمرکز مجموعه از قراردادهای هوشمند هستند که یک فرایند پیچیده را اجرا می کنند
این مطلب راهم مطالعه کنید: تاثیر قرارداد هوشمند در توسعه صنعت مالی و خدمات بانکی در جهان
چه کسی قرارداد هوشمند را ایجاد کرد؟
مانند فناوری بلاک چین که منشا پیدایش بسیاری از ارزهای دیجیتال بود، قراردادهای هوشمند از فناوری‌های قدیمی نشأت گرفته است که البته کامل نبودند.
در واقع قراردادهای هوشمند از دستورالعمل‌های الکترونیکی با شرط (if/else) برای اجرای یک دستور به صورت اتوماتیک استفاده می‌کردند.
البته واژه «قرارداد هوشمند» اولین بار در اوایل دهه ۱۹۹۰ توسط نیک سابو (Nick Szabo) در یک مقاله علمی به‌کار برده شد. نیک سابو یکی از دانشمندان برجسته علوم کامپیوتر و رمزنگاری است که اتفاقا مسئول توسعه یکی از اولین نمونه‌های بیت کوین به نام بیت گلد (Bit Gold) هم بود.
سابو ابتدا قراردادهای هوشمند را به عنوان راهی برای اهداف مختلفی مانند کاهش کلاهبرداری و اجرای توافق نامه های قراردادی معرفی کرد، اما سپس در مقاله ای که در سال ۱۹۹۶ منتشر کرد، در مورد موارد بالقوه استفاده از این فناوری از جمله پول دیجیتال، دارایی های هوشمند و موارد دیگر توضیح داد.
از اولین نمونه‌های استفاده گسترده از قرادادهای هوشمند در بلاک چین اتریوم است که زبان برنامه‌نویسی تورینگ را برای اجرای منطق پیچیده قراردادهای هوشمند پیاده‌سازی کرد.
آیا قراردادهای هوشمند بدون نقص هستند؟
اگرچه قراردادهای هوشمند به عنوان یک راه عالی بدون نیاز به اعتماد برای انجام توافق محسوب می‌شوند اما عاری از عیب و نقص هم نیستند.
یکی از نکات مهمی که در مورد قراردادهای هوشمند وجود دارد این است که روی بسیاری از بلاک چین‌ها غیرقابل تغییر هستند. به این معنی که پس از اجرای یک قراداد هوشمند نمی‌توان آن را تغییر داد یا به‌روزرسانی کرد، به همین دلیل اگر نقصی در کدهای یک قرارداد هوشمند وجود داشته باشد می‌تواند به نتایج فاجعه باری منجر شود.
شاید بهترین نمونه از این مشکل در مورد هک پلتفرم دائو در سال ۲۰۱۶ باشد که یک هکر ناشناس با سواستفاده از نقصی که در کدهای دائو وجود داشت موفق شد میلیون‌ها دلار اتر را از این پلتفرم خارج کند.
همچنین در سپتامبر سال ۲۰۲۰ هم با فروپاشی نسخه آزمایشی پروژه امیننس (Eminence) که توسط توسعه‌دهندگان یرن فایننس (Yearn Finance) ایجاد شده بود، ۱۵ میلیون دلار ارز دیجیتال تعداد زیادی سرمایه‌گذار که دارایی‌ها خود را در این پروژه وثیقه‌گذاری کرده بودند، توسط یک هکر ناشناس سرقت شد.
همچنین یک کد ساده بد می‌تواند کلا یک قرارداد هوشمند را بی فایده کند، مانند اتفاقی که در پروژه کشت سود دیفای به نام یام (YAM) رخ داد، این پروژه از یک قرارداد هوشمند حسابرسی نشده استفاده کرد که منجر به یک مشکل بزرگ شد و ویژگی گاورننس (governance) آن را از بین برد.
آینده قرارداد هوشمند
امروز اغلب بلاک چین‌ها از قابلیت قراردادهای هوشمند پشتیبانی می‌کنند و جامعه‌های فعال توسعه‌دهندگان به کمک این قراردادهای هوشمند، اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز را ایجاد می‌کنند.
دامنه قابلیت‌ها و کارایی قراردادهای هوشمند می‌تواند از موارد بسیار ساده مانند بیت کوین و لایت کوین تا بلاک چین‌های پیشرفته‌تر مانند اتریوم، ترون و پولکادات را در بر بگیرد.
این قراردادهای هوشمند برای وظایف پیچیده‌ای مانند تشخیص هویت دیجیتال، مدیریت زنجیره تامین، بیمه، ذخیره داده‌ها و موارد بیشمار دیگر مورد استفاده قرار می‌گیرند.
میتوانیم بگوییم ما تازه اول راهی هستیم که قراردادهای هوشمند و اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز قرار است مورد استفاده قرار بگیرند. با این حال شرکت‌های بزرگ و دولت‌هایی هم هستند که از پتانسیل این قراردادها استفاده می‌کنند، از جمله:
- 🇪🇪 Government: کشورهایی مانند استونی از مزایای بلاک چین برای اداره امور کشور استفاده می‌کنند.
- زنجیره تامین: استارتاپ‌هایی مانند پروونانس (Provenance) از طریق بلاک چین به خرید و تحویل کالا توسط شرکت‌ها کمک می‌کنند.
- بیمه: استارتاپ‌هایی مانند اتریسک (Etherisc) از بلاک چین برای ایجاد پلتفرم‌های بیمه در صنعت حمل و نقل هوایی و کشاورزی استفاده می‌کنند.
فراموش نکنید اگر سوال یا نظری در مورد قراردادهای هوشمند دارید می‌توانید از طریق سایت یا شبکه‌های اجتماعی کوین نیک با ما در میان بگذارید، منتظر شنیدن نظرات شما هستیم.
منبع: decrypt
