دوشنبه سیاه نامی است که برای روز تاریخی سقوط ناگهانی و شدید بازار سهام در روز ۱۹ اکتبر ۱۹۸۷ استفاده می شود. در آن روز میانگین صنعتی داوجونز (DJIA)، که یک شاخص اندازه‌گیری عملکرد بازار سهام آمریکا است، بیش از ۲۲ درصد افت کرد. یک هفته پیش از این افت شدید دو سقوط بزرگ دیگر نیز اتفاق افتاده بود.
از دوشنبه سیاه به عنوان آغاز رکود بازار سهام جهانی یاد میشود و تا امروز، یکی از بدنام‌ترین روزها در تاریخ بازارهای سهام است.
حجم کل معاملات به حدی بالا بود که کامپیوترهای آن زمان ظرفیت مدیریت بارگذاری ناگهانی آن حجم بالا را نداشتند. سفارش‌ها، ساعت‌ها بدون رسیدگی رها می‌ماندند و انتقال زیاد وجوه به تاخیر می‌افتاد.
چنین رکود بزرگی بطور طبیعی در بازارهای آتی و اختیاری رخ می‌دهد. این رکود بر بازارهای جهانی هم تاثیر مهمی داشت. اغلب شاخص‌های اصلی در سراسر جهان بین ۲۰ تا ۳۰ درصد در انتهای همان ماه، افت داشتند.
عبارت «دوشنبه سیاه» بطور مشخص به همان رکود سال ۱۹۸۷ اشاره دارد؛ اما به‌طور کلی برای اشاره به دیگر افت‌های شدید بازار هم از آن استفاده میشود.
نمودار عملکرد میانگین صنعتی داو جونز در زمان دوشنبه سیاه
دلیل رکود بازار چه بود؟
به‌طور کلی، دلیل رکود بازار سهام نمی‌تواند تنها به یک مشخصه نسبت داده شود. جالب است بدانید هیچ رویداد خبری مهمی مقدمه‌ی دوشنبه سیاه در سال ۱۹۸۷ نبود. با این حال، ترکیبی از چندین عامل متفاوت فضایی از هراس و عدم قطعیت را به‌وجود آورد. این عوامل چه بودند؟
اولین عامل، معرفی سیستم‌های کامپیوتری انجام معاملات بود. امروزه بسیاری از فعالیت‌های خرید و فروش توسط کامپیوترها تسهیل شده‌اند؛ اما سال‌ها پیش اینطور نبود. پیش از سال ۱۹۸۰ بازارهای سهام مکان‌های پر سروصدا و شلوغی بودند که در آن‌جا معامله‌گران دارایی‌ها را بطور مستقیم در طبقه معاملات بورس معامله می‌کردند.
طی دهه ۱۹۸۰ اتکای فعالیت تجاری به نرم‌افزارهای کامپیوتری شروع شد. تغییر در جهت کامپیوتری شدن معاملات، به‌طور چشم‌گیری فعالیت معاملاتی سریع‌تر را با سیستم‌هایی که توان انجام هزاران سفارش را در چند ثانیه داشتند، امکان‌پذیر کرد. طبیعتا این پیشرفت‌ها روی تغییر قیمت‌های شدید تاثیر زیادی می‌گذاشت. در مقایسه با آن دهه، ربات‌های معاملاتی امروز می‌توانند تریلیون‌ها دلار ارزش را تنها به فاصله چند ثانیه از یک رویداد خبری غیرمنتظره، جابه‌جا کنند.
کسری تجاری در ایالات متحده، تنش‌های بین‌المللی و سایر شرایط سیاسی-جغرافیایی از دلایل ذکر شده هستند. علاوه بر این، رشد دسترسی به رسانه نیز بر تاثیر و شدت وقایع افزود.
همچنین قابل ذکر است در حالیکه همه این عوامل احتمالا در رکود نقش داشته‌اند، درنهایت اما این خود مردم بودند که (در مورد سرمایهگذاری) تصمیم‌گیری می‌کردند. روانشناسی بازار سهم عمده‌ای در فروش دارد و اغلب این عامل تحت تاثیر هراس جمعی قرار می‌گیرد.
طبقه معاملات بورس اوراق بهادار نیویورک (NYSE) در سال ۱۹۶۳، قبل از معرفی سیستم‌های کامپیوتری معاملات
قطع مدار چیست؟
به دنبال رویدادهای دوشنبه سیاه، مکانیسم‌های متعددی توسط کمیسیون بورس و اوراق بهادار ایالات متحده (SEC) ایجاد شد تا از وقوع رویدادهای مشابه جلوگیری کند؛ یا حداقل اگر بطور کامل از آن‌ها جلوگیری نشود، تلاشی برای کاهش تاثیر آن‌ها صورت گرفته باشد.
یکی از این روش‌ها، روش قطع مدار نامیده میشود. این روش یک اقدام نظارتی است که وقتی قیمت به درصد مشخصی نسبت به قیمت ابتدایی روزانه می‌رسد، معاملات را متوقف می‌کند. درحالیکه ما اساسا اینجا در مورد ایالات متحده صحبت می‌کنیم، قطع مدار در بسیار از بازارهای دیگر هم اجرا میشوند.
قطع مدار برای شاخص‌های اصلی از جمله Dow و S&P 500 و همچنین برای اوراق بهادار فردی اعمال میشوند. در اینجا نحوه کارکرد آن‌ها را بررسی می‌کنیم.
اگر شاخص S&P 500 طی یک روز معاملاتی به زیر ۷ درصد افت کند، معاملات به مدت ۱۵ دقیقه متوقف میشوند و بعد دوباره فعال میشوند. به این شرایط، قطع مدار سطح ۱ گفته میشود. اگر بازار بیشتر فرو بریزد و ۱۳ درصد کمتر از قیمت ابتدایی روازنه باشد دوباره معاملات متوقف میشود. این را قطع مدار سطح ۲ می‌گویند. سپس بعد از یک توقف ۱۵ دقیقه‌ای، معاملات دوباره آغاز میشوند. اگر از زمان باز شدن بازار، قیمت ۲۰ درصد کاهش داشته باشد، بازار در ادامه روز متوقف میشود. این را قطع مدار سطح ۳ می‌گویند.
بیشتر بخوانید: عملکرد بهتر بیتکوین نسبت به بازار سهام در یک سال گذشته
مزایا و معایب روش قطع مدار
درحالیکه قطع مدار می‌تواند در جلوگیری از رکود ناگهانی موثر باشد، اما این روش مخالفان زیادی دارد و تبدیل به موضوع بحث‌برانگیزی شده است.
بعضی از منتقدان معتقدند که قطع مدار، تاثیر منفی بر بازار دارد و شدت رکود را افزایش می‌دهد. چطور؟ از آن‌جا که این سطوح از پیش تعیین‌شده بر اساس بازار باز هستند. به همین ترتیب، ممکن است بر تعیین سفارش تاثیرگذار باشد و بطور مصنوعی نقدینگی را در دفتر ثبت سفارش به سطح مشخصی از قیمت، کاهش دهد. به دنبال آن، کاهش نقدینگی می‌تواند منجر به نوسانات و بی‌ثباتی بیشتر شود، چون ممکن است سفارش‌های کافی برای درک جهش ناگهانی و غیرمنتظره در عرضه وجود نداشته باشد. منتقدان معتقدند که بدون تاثیر قطع مدار بر نقدینگی، بیشتر احتمال دارد که بازارها به تعادل طبیعی برسند.
وقتی نوبت به شاخص‌های بازار جهانی مثل S&P 500 می‌رسد، قطع مدار تنها موجب حرکت منفی میشود. از سوی دیگر، می‌توان آن را بر اوراق قرضه فردی در جهت حرکت صعودی فعال کرد.
چگونه برای رکود بازار آماده باشیم؟
با توجه به طبیعت بازارها و روانشناسی جمعی، رکود تقریبا اجتناب ناپذیر است. اما شما چگونه می‌توانید برای رکود بازار آماده باشید؟
داشتن برنامه سرمایهگذاری یا یک استراتژی کلی تجاری را درنظر بگیرید. وقتی بازار دچار افت میشود و بسیاری از سرمایه‌گذاران به دلایل ناشی از هراس، دست به فروش می‌زنند، حفظ آرامش، منطقی ماندن و دوری از تصمیم‌های احساسی اهمیت دارد. داشتن یک برنامه سرمایهگذاری بلندمدت یا استراتژی تجارت که به شما اجازه ندهد تصمیم عجولانه بگیرید، یک ضرورت است.
مورد دیگری که باید مورد توجه قرار دهید، تعیین حد ضرر است. محافظت از زیان خود برای معاملات کوتاه مدت برای معامله‌گر موفق کاملا ضروری است. به هر حال، وقتی صحبت از سرمایهگذاری بلندمدت میشود، این روش کمتر معمول است. حتی اگر حد ضرر شما جایی برای جایجایی قیمت بزرگتری باقی بگذارد، می‌تواند شما را از ضررهای سنگین در هنگام رکود ویرانگر بازار نجات دهد.
همه رکودهایی که بازارهای جهانی تا به حال تجربه کرده‌اند، موقتی بوده‌اند. اگر دوره بحران اقتصادی ممکن است چندین سال طول بکشد، بازهم بازارها تمایل به بهبودی بعد از رکود دارند. اگر با دقت توجه کنید، اقتصاد جهانی طی قرن‌ها در یک رشد مداوم بوده است و این اصلاحات بازار فقط موانع موقتی هستند.
در حالیکه این دیدگاه می‌تواند برای بازارهای جهانی وابسته به رشد اقتصادی درست باشد، برای بازار رمزارزها صدق نمی‌کند. صنعت بلاکچین هنوز یک صنعت نوپا است و رمزارزها یک نوع دارایی همراه با ریسک هستند. به این ترتیب، بعضی از دارایی‌های کریپتو ممکن است بعد از تجربه یک رکود شدید، هرگز امکان بازیابی و بهبود نداشته باشند.
نمودار عملکرد میانگین صنعتی داوجونز بین سالهای ۱۹۱۵ و ۲۰۲۰
دیگر روزهای قابل توجه موسوم به دوشنبه سیاه
۲۸ اکتبر ۱۹۲۹
این تاریخ سقوط بازارهای سهام پیش از رکود بزرگ در دهه ۱۹۳۰ است. رکود مربوط به پاییز ۱۹۲۹، با توجه به تاثیر اقتصادی بلندمدت آن، مخرب‌ترین سقوط بازار سهام تا کنون بوده است.
۲۹ سپتامبر ۲۰۰۸
به دنبال از بین رفتن حباب مسکن در ایالات متحده، سقوط بازارهای سهام آغاز شد. این موضوع در نهایت منجر به بحران اقتصادی بزرگ در اواخر ۲۰۰۰ و اوایل ۲۰۰۱ شد.
۹ مارس ۲۰۲۰
این تاریخ بدترین روز برای بازار سهام آمریکا از زمان آغاز بحران اقتصادی بزرگ بود که بحران ویروس کرونا و جنگ بر سر قیمت نفت به آن دامن زد. تا امروز، این بزرگترین رکود یک روزه بعد از سال ۲۰۰۸ بوده است. البته چنانچه در ادامه خواهید دید، این روز تنها برای یک هفته توانست رکورددار باشد.
۱۶ مارس ۲۰۲۰
ترس از تاثیرات اقتصادی بالقوه ناشی از بحران ویروس کرونا، همچنان در حال افزایش بود. در نتیجه، بازار آمریکا رکود یک روزه بزرگتری از یک هفته قبل از این تاریخ را تجربه کرد. این روز ممکن است به عنوان اوج آن شوک اولیه‌ای که تاثیر ویروس کرونا به بازارهای مالی وارد کرد، دیده شود.
بیشتر بخوانید: جدایی بیت کوین از بازار سنتی
سخنان پایانی
بطور خلاصه، دوشنبه سیاه رکود شدید بازار در سال ۱۹۸۷ بود. همانطور که اشاره شد، عبارت «دوشنبه سیاه» می‌تواند برای اشاره به سایر سقوط‌های بازار سهام مورد استفاده قرار بگیرد. همچون مواردی که در سالهای ۱۹۲۹، ۲۰۰۸ و ۲۰۲۰ اتفاق افتاد.
به دنبال رویدادهای موسوم به دوشنبه سیاه، مقررات جدیدی در تلاش برای کاهش اثرات سقوط ناگهانی بازار سهام پیاده سازی شدند. یکی از موثرترین و بحث‌برانگیزترین مقرراتی که پیاده‌سازی شد، شیوه قطع مدار بود که معاملات را وقتی به حد ضرر از پیش تعیین شده می‌رسند، متوقف می‌کند.
شما چطور می‌توانید برای سقوط اجتناب‌ناپذیر بازار آماده باشید؟ به سناریوهای امکان‌پذیر برای داشتن برنامه سرمایهگذاری مناسب یا استراتژی تجارت فکر کنید. مدیریت ریسک، تنوع سبد سرمایهگذاری و روانشناسی بازار، اندک مواردی هستند که ممکن است به کمک شما بیایند تا طی رکود بازارها از ضررهای سنگین در امان بمانید.
منبع: BinanceAcademy
