وقتی از ایجاد نقدینگی و کسب درآمد از استخرها و سهام‌گذاری‌های ارز دیجیتال صحبت می‌شود، همه به فکر سود و درآمدزایی هستند. اما کمتر شخصی نسبت به ضرر پایدار و چگونگی جلوگیری از آن برنامه‌ریزی می‌کند. در این مقاله از کوین نیک با ما همراه باشید تا با ضرر پایدار و روش‌های اجتناب از آن آشنا شویم.
اگر در زمینه مسائل دیفای (DeFi) یا امور مالی غیرمتمرکز فعالیت داشته باشید، حتما برای یک بار هم که شده، با اصطلاحی به نام ضرر پایدار یا Impermanent Loss آشنا شده‌اید. این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که قیمت توکن شما به نسبت زمانی که آن را در یک استخر دیفای واریز کرده‌اید، تغییر می‌کند. هرچقدر که این تغییر بزرگ‌تر باشد، ضرر هم بیشتر است. بنابراین همیشه ایجاد نقدینگی در این استخرها سودمند نیست. به همین دلیل بدون تحقیق و آگاهی از چگونگی اجتناب از آن، برای سرمایه‌گذاری در پروژه‌های دیفای بسیار مهم است.
پروژه‌ها و پروتکل‌های دیفای مانند یونی سواپ، سوشی سواپ یا پنکیک سواپ، در مدت زمان کوتاهی با انفجار بزرگی از افزایش حجم و نقدینگی همراه شدند. این پروتکل‌های نقدینگی به هر کاربری با در اختیار داشتن دارایی دیجیتال اجازه می‌دهد تا به یک بازارگردان (Market Maker) تبدیل شده و بتواند با پاداش کارمزد خود را از تریدهای انجام شده دریافت کند. به همین دلیل بسیاری از کاربران با سرمایه و دارایی‌های کریپتویی خود، برای کسب سود بیشتر به سراغ این پروتکل‌ها می‌روند. اما برخی از آن‌ها بدون آگاهی و با این تصور که نقدینگی فقط برای آن‌ها سودمند است، در این پروتکل‌ها سرمایه‌گذاری می‌کنند.
اما صبر کنید، پیش از انجام این کار شما باید با یکی از اصطلاحات مهم در نقدینگی این پلتفرم‌ها آشنا شوید. در ادامه این مقاله با مبحث بسیار مهم ضرر پایدار آشنا خواهیم شد.
ضرر پایدار چیست؟
ضرر پایدار در سرمایه‌گذاری ارز دیجیتال چیست؟
ضرر پایدار (Impermanent Loss) به زمانی گفته می‌شود که قیمت یک توکن پس از سپرده‌گذاری در یک استخر استخراج، افزایش یا کاهش پیدا می‌کند. هرچقدر که این تغییر بیشتر باشد، کاربر بیشتر در این اتفاق درگیر می‌شود. در خصوص این مسئله، منظور از ضرر به معنی کاهش ارزش دلاری آن دارایی در هنگام برداشت به نسبت زمان واریز یا سپرده‌گذاری است.
در خصوص پروتکل‌های نقدینگی، قطعا با عبارت کشت سود (Yield Farming) آشنا شده‌اید. جایی که در آن شما دارایی‌های خود را به صورت وام ارائه می‌دهید و سود آن را دریافت می‌کنید. این نوع پروتکل‌ها رابطه مسقتیمی با ضرر پایدار دارند. با این حال نباید آن را با سهام‌گذاری اشتباه بگیرید. در سهام گذاری شما دارایی خود را مستقیما در بلاکچین قرار می‌دهید تا تراکنش‌ها را تایید و با ایجاد بلاک جدید، پاداش دریافت کنید.
اما در نقطه مقابل، در کشت سود شما باید دارایی توکن‌های خود را در یک پروتکل نقدینگی یا استخر نقدینگی واریز کنید. با توجه به نوع پروتکل و چگونگی عملکرد آن، سود و پاداش شما هم متفاوت است. اما کدام نوع سرمایه‌گذاری بهتر است؟ در کشت سود شما ممکن است سود بسیار بیشتری نسبت به هودلینگ و سهام‌گذاری به جیب بزنید، اما در عین حال ریسک آن هم بیشتر است؛ چرا که مسائلی چون نقدینگی، کنترل و تغییر قیمت‌ها همگی از جمله ریسک‌هایی هستند که سرمایه شما را تهدید می‌کنند.
آیا ضرر پایدار جلوی سود کاربران را می‌گیرد؟
از جمله عواملی که در ضرر پایدار موثر هستند و سطح ریسک آن را تعیین می‌کنند، می‌توان به تعداد افرادی که نقدینگی ایجاد می‌کنند و توکن‌هایی که در استخر نقدینگی وجود دارد اشاره کرد. برخی از استخرها توکن‌های خود را با توکنی دیگر (معمولا استیبل کوین‌ها) بیمه می‌کنند. این توکن‌ها ممکن است با ارز دیجیتالی مانند تتر یا توکنی بر اساس شبکه اتریوم مانند اتر پشتیبانی شوند. استخرهایی که شامل دارایی‌هایی مانند استیبل کوین‌ها با طیف قیمتی محدودتر هستند، نسبت به ضررهای موقت از آسیب‌پذیری کمتری برخوردارند. در نهایت ایجاد کنندگان نقدینگی با ضرر پایدار به نسبت کمتری مواجه می شوند.
پس سوال این است که اگر کاربران ممکن است متحمل ضرر شوند، چرا همچنان برای این استخرها نقدینگی ایجاد می‌کنند؟ خب جواب این است که بسیاری از این ضررها با کارمزدهای معاملات در این پلتفرم‌ها جبران می‌شوند. در حقیقت، حتی استخرهایی مانند Uniswap که در بین بیشترین پلتفرم‌ها با ضرر پایدار هستند، به لطف کارمزد معاملات می‌توانند برای کاربران خود سودمند باشند.
مثلا همین پلتفرم یونی‌سواپ، ۰٫۳ درصد از هر معامله را بین ایجاد کنندگان نقدینگی توزیع می‌کند. از آن جایی که در این پلتفرم و بسیاری از استخرهای شناخته شده دیگر، تعداد معاملات زیاد است، حتی با وجود تعداد بالایی ضرر، همچنان برای کاربران خود سود ایجاد می‌کند.
این نوع ضرر چطور رخ می‌دهد؟
برای چگونگی رخ دادن این نوع ضرر، بهتر است از یک مثال استفاده کنیم. در بسیاری از استخرهای نقدینگی بازارگردان خودکار (AMM یا Automated Market Maker) زوج ارز دیجیتالی که قصد سپرده‌گذاری دارید، باید برابر باشند. برای مثال، مریم ۱ اتریوم و ۱۰۰ تتر را در این استخر سپرده‌گذاری کند. در این مثال ۱ اتر برابر است با ۱۰۰ تتر. به زبان ساده، در این مثال زمانی که مریم ارز دیجیتال خود را سپرده‌گذاری می‌کند، یک اتر برابر است با ۱۰۰ تتر. بنابراین از جهتی دیگر، میزان دارایی مریم به طور کلی ۲۰۰ دلار است.
علاوه بر این، در این استخر ۱۰ اتر و ۱۰۰۰ تتر توسط اشخاصی دیگر مانند مریم، سپرده‌گذاری شده است. مریم از بین این افراد ۱۰ درصد سهم دارد و نقدینگی کلی آن ۱۰ هزار است.
حالا تصور کنیم که قیمت اتریوم به ۴۰۰ تتر افزایش پیدا می‌کند. در حالی که این اتفاق رخ می‌دهد، معامله‌گران آربیتراژ (Arbitrage Traders) به این استخر تتر اضافه می‌کنند و اتر را از آن خارج می‌کنند تا نسبت موجود قیمت درست را نشان دهد. توجه داشته باشید که در این نوع استخرهای بازارگردان خودکار، خبری از دفتر سفارشات نیست و قیمت بر اساس نسبت بین دو زوج مشخص می‌شود. بنابراین در حالی که با این کار نقدینگی ثابت مانده است (۱۰ هزار نقدینگی) نسبت دارایی‌ها در آن تغییر می‌کند.
اگر قیمت اتر به ۴۰۰ تتر رسیده باشد، نسبت بین مقدار اتر و مقدار تتر در این استخر تغییر می‌کند. معامله‌گران آربیتراژ باعث شده‌اند که حالا در این استخر ۵ تر و ۲۰۰۰ تتر داشته باشیم.
نسبت محاسبه ضرر پایدار
نسبت ضرر و سود چطور محاسبه می‌شود؟
پس از این اتفاق، مریم تصمیم می‌گیرد تا سرمایه خود را از این استخر بیرون بکشد. همانطور که پیش‌تر گفتیم، سهم او ۱۰ درصد است. در نتیجه او با توجه به نسبت‌هایی که در این استخر تغییر کرده، می‌تواند ۰٫۵ اتر و ۲۰۰ تتر معادل ۴۰۰ دلار دریافت کند. با یک حساب سرانگشتی، مشخص است که مریم ۲۰۰ دلار سود داشته است. اما مسئله چیز دیگریست. چه می‌شد اگر مریم اصلا یک اتر و ۱۰۰ تتر خود را در این استخر نمی‌گذاشت؟ یک عدد اتریوم او به ۴۰۰ دلار افزایش پیدا می‌کرد و در نتیجه او در مجموع ۵۰۰ دلار در اختیار داشت.
بنابراین می‌توان متوجه شد که مریم اگر پول خود را به جای واریز در یک استخر، نگه می‌داشت، او حالا سود بیشتری به جیب می‌زد. این دقیقا همان ضرر پایدار یا Impermanent Loss است. در این مثال، درست است که مریم سود کرد، اما در عین حال با یک نوع ضرر دیگر مواجه شد. در ذهن داشته باشید که در مثال‌های بزرگ‌تر، ضرر پایدار می‌تواند منجر به ضررهای بسیار قابل توجهی شود. البته این نکته را هم در نظر داشته باشید که در این مثال، ما سود مریم از کارمزدهای استخر را در نظر نگرفتیم. در بسیاری از موارد، میزان سود کارمزدها به قدری است که می‌تواند برخی از ضررها را بپوشاند.
چگونه از ضرر پایدار اجتناب کنیم؟
وجود این ضرر نباید شما را از سپرده‌گذاری در چنین استخرهای بترساند. بلکه هدف از معرفی این مسئله، آشنایی شما با ضررهایی است که با آن روبه‌رو خواهید شد. این مسئله را در ذهن داشته باشید که نمی‌توان به طور کامل و صد در صد از ضرر پایدار اجتناب کرد. با این حال با برخی از معیارها می‌توان ریسک آن را به حداقل رساند.
یکی از استراتژی‌های اجتناب از این ضرر، انتخاب زوج یک استیبل کوین است. همانطور که پیش‌تر گفتیم، استیبل کوین‌ها به دلیل حداقل نوسان قیمت، از مقاومت بهتری در برابر ضرر پایدار برخوردار هستند. استیبل کوین‌ها همچنین موقعیت کمتری در زمینه معاملات آربیتراژ دارند و ریسک کمتری سرمایه‌گذار را تهدید می‌کند. البته در نظر داشته باشید که اگر بخواهید از زوج استیبل کوین استفاده کنید، از موقعیت‌های گاوی (افزایش قیمت ارزهای دیجیتال) بهره‌مند نخواهید شد.
روش دیگر این است که از زوج ارزهایی انتخاب کنید که در برابر بی‌ثباتی بازار، نقدینگی آن در خطر قرار نگیرد و در عین حال از کریپتوهایی که تاریخچه بی‌ثبات و نوسان بالایی دارند اجتناب کنید.
بهترین راهی که می‌تواند ضرر پایدار را برای شما به حداقل برساند، جستجوی دائمی بازار و یادگیری آن است. یک سرمایه‌گذار و ایجاد کننده نقدینگی باید بتداند که چه زمانی دارایی خود را بفروشد، آن را به استیبل کوین‌ها تبدیل کند و چه زمانی کار خود در یک استخر را متوقف کند. اگر توجه داشته باشید، بسیاری از سرمایه‌گذاران سازمانی با وجود در اختیار داشتن سرمایه زیاد، به سراغ این استخرهای نقدینگی نمی‌آیند چرا که خطر ضرر موقف امور مالی غیرمتمرکز در آن‌ها زیاد است. همچنین در نظر داشته باشید که این ضرر در بین استخرهای نقدینگی متفاوت است. هر چقدر که دارایی‌های موجود در یک استخر از نوسان بیشتری برخوردار باشند، در نتیجه ضرر پایدار شما هم بیشتر خواهد بود.
سخن پایانی
اگر قصد ورود به این نوع استخرها را دارید، بنابراین بهتر است از مقدار کم شروع کنید. به این صورت می‌توانید در خصوص تخمین میزان ضرر خود آمادگی و تجربه کافی به دست بیاورید. همچنین بهتر است به سراغ استخرهایی بروید که در جوامع ارزهای دیجیتال بیشتر امتحان شده‌اند. با این کار شما آشنایی بهتری با باگ‌ها، نوع عملکرد آن‌ها و میزان نوسانات آن استخر خواهید داشت.
آیا شما در این نوع استخرها سرمایه‌گذاری کرده‌اید؟ نظرات و پیشنهادات خود را از طریق بلاگ کوین نیک با ما و دوستانتان در میان بگذارید. شبکه‌های اجتماعی کوین نیک در تلگرام، اینستاگرام و توییتر نیز اخبار کوتاه دنیای ارزهای دیجیتال را به اطلاع شما می‌رسانند.
ترجمه این عنوان، ضرر ناپایدار است، نه پایدار